راهنمای موارد معافیت موارد خاص / شرایط و مراحل صدور کارت

مشمولین معافیت موارد خاص چه افرادی می باشند؟

معافیت سربازی یکی از موضوعات مهمی است که ذهن بسیاری از مشمولان را درگیر خود کرده است. در حالت عادی، مشمولان می توانند با استفاده از شرایطی مانند کفالت والدین، معافیت پزشکی، یا معافیت ایثارگری از خدمت سربازی معاف شوند. اما در کنار این معافیت های عمومی، معافیت های دیگری نیز وجود دارد که به دلیل شرایط خاص مشمولان، به آنها تعلق می گیرد. این معافیت ها را تحت عنوان «معافیت موارد خاص» می شناسیم.

قانون سربازی در ایران شامل مجموعه ای از معافیت ها است که به افراد با شرایط خاص امکان معاف شدن از انجام سربازی اجباری را می دهد.

معافیت موارد خاص از جمله این معافیت هایی است که ممکن است برخی از مشمولان درباره آن آگاهی داشته و برخی دیگر بی اطلاع باشند. هدف از بررسی معافیت سربازی موارد خاص توسط مشاوره نظام وظیفه آویژه آشنایی با شکل و شرایط این معافیت است تا مشمول بتواند قبل از اعزام به خدمت از وضعیت معافیت خود اطلاع کافی کسب کند.

معافیت موارد خاص چیست؟

اکثر مشمولان خدمت وظیفه عمومی با شرایط معافیت های مرسوم مانند معافیت کفالت پدر و مادر، کفالت خواهر و برادر که ممکن است معلول هم باشند و سایر معافیت ها آشنا هستند. چرا که بیشتر این کفالت ها از گوشه و کنار محافل مرتبط با سربازی به گوش می رسد. اما به طور معمول به دلیل خاص بودن موارد مشمولیت در معافیت های خاص، بیشتر افراد از این نوع معافیت بی اطلاع هستند. نداشتن آگاهی از این نوع معافیت در نهایت منجر به گذراندن دوره خدمت سربازی می شود. گاهی اوقات مشمول حین خدمت متوجه می شود که از امکان موجود با توجه به شرایط خود استفاده نکرده است.

به طور کلی معافیت موارد خاص به آن دسته از معافیت هایی اطلاق می شود که علاوه بر معافیت های رایج در دوران سربازی، شامل حال مشمولین کمتری شده که ویژگی های متفاوت و نادری نسبت به سایر مشمولین داشته باشند.

به عبارتی شرایط دریافت معافیت سربازی این دست از مشمولین در تبصره های عادی موجود در قانون نظام وظیفه جایی ندارد. بلکه به طور خاص در بندهای جداگانه ای ضوابط مرتبط با این شرایط مشمولین شرح داده شده است. در نتیجه دسترسی به اطلاعات این موارد برای همه مشمولین ممکن نیست. در این مقاله سعی شده است این دست از معافیت ها بررسی و اطلاعت لازم آن شرح داده شود.

انواع معافیت موارد خاص

معافیت موارد خاص همان طور که پیش از این ذکر آن رفت جزئی از بخش های اختصاصی دفترچه اعزام به خدمت است که در بخش بند و تبصره های شرایط عمومی مشمولین قید نمی شود. این دسته از معافیت ها به صورت کلی در چند دسته جای می گیرد که به عناوین زیر معرفی می شوند. نکته حایز اهمیت این است که شرط استفاده از هر کدام این معافیت ها دارا بودن شرط اولیه کفالت یعنی عدم غیبت است. در قانون نظام وظیفه صراحتا بیان شده است چنانچه فرد از مشمولان غائب به شمار برود مجاز به استفاده از هیچ یک از معافیت ها نبوده و پرونده حتی در مراحل تشکیل شدن نیز بررسی نخواهد شد. در ادامه به شرح بیشتری از هر یک پرداخته شده است.

✳️ معافیت بخشودگی سنی که با عنوان معافیت عفو رهبری شناخته می شود.

✳️ معافیت معلولیت خواهر و برادر

✳️ معافیت مددجویی کفالت مادر

✳️ معافیت سه خواهری

✳️ معافیت مشمول دارای فرزند معلول

✳️ معافیت همسر معلول

✳️ معافیت متعهدین خدمت

⚫ معافیت رهبری و بخشودگی سنی

این شکل از معافیت همچنانکه که از نام آن پیداست با توجه به رده سنی افراد برای مشمولین واجد شرایط در نظر گرفته می شود. علاوه بر شرط سنی مدرک تحصیلی نیز در این نوع معافیت دخالت داده می شود. نکته قابل توجه در این نوع از معافیت این است که فرد معاف شده پس از سن 50 سالگی صرفا با ارائه شناسنامه عکس دار به شرط عدم تغییرات سنی، امکان استفاده از خدمات دولتی مانند دریافت گذرنامه و خروج از کشور را خواهد داشت. همچنین نیاز به درخواست معافیت نیز ندارد. چرا که سن آن ها تکلیف وضعیت سربازی آن ها را روشن می کند.

شرایط معافیت سنی رهبری

معافیت سنی رهبری را در پنج گروه متفاوت می توان بر اساس سن و مدرک تحصیلی فردی که از معافیت استفاده می کنند به شرایط زیر تقسیم کرد.

✅ مدارک زیر دیپلم و دیپلم، فوق دیپلم (متولدین تا پایان 1354)

✅ مقطع لیسانس (مشمولین متولد تا پایان 1354)

✅ مقطع فوق لیسانس (متولدین تا پایان 1352)

✅ مقطع دکتری غیرپزشکی ( مشمولین متولد تا پایان 1350)

✅ دکتری پزشکی و دامپزشکی (متولدین تا پایان 1344)

⚫معافیت برای معلولیت خواهر و برادر

این شکل از معافیت به نوعی معافیت کفالت محسوب می شود. چرا که مشمول به دلیل تحت تکفل گرفتن اعضای ناتوان از مراقبت خود در خانواده، از انجام امر سربازی معاف می شود. طبق این بند، چنانچه مشمول دارای بیش از یک عضو معلول در خانواده باشد، اعم از خواهر یا برادر، حتی در صورت زنده بودن پدر می تواند درخواست معافیت معلولیت ارائه کند.

شرایط معافیت معلولیت خواهر و برادر

☑️ معلولیت دو عضو خانواده طبق ماده 6 بهزیستی

☑️ ماده 9 بهزیستی

☑️ تایید وجود فرد معلول در خانواده مشمول توسط سازمان بهزیستی

☑️ تعیین و تایید شدت معلولیت عضو معلول خانواده مشمول

در صورت معلولیت ذهنی، معلولیت عضو خانواده با شدت متوسط پذیرفته می شود.

مطابق با ماده 6 بهزیستی چنانچه دو عضو خانواده از اعضای تحت پوشش سازمان بهزیستی باشد مشمول می تواند از این بند برای درخواست معافیت استفاده کند. به عبارتی طبق این ماده اگر یکی از فرزندان پسر به دلیل معلولیت یکی از والدین و یا دو فرزند خانواده درخواست معافیت بدهد، در صورت تایید این ادعا از سوی سازمان بهزیستی و شورای پزشکی وظیفه عمومی، فرزند پسر سالم مشمول این قانون خواهد شد.

مطابق با ماده 9 بهزیستی اگر مشمول تک پسر باشد و عضویت خواهر یا برادر او در بهزیستی محرز شود می تواند از این معافیت استفاده کند. اگر مشمول تک پسر نباشد عضویت دو نفر از اعضای خانواده در سازمان بهزیستی لازم است.

شرایط معافیت همسر معلول

🟡 شرط معلولیت جسمی حرکتی وجود داشته باشد.

🟡 تحت پوشش سازمان بهزیستی باشد.

🟡 عضویت در سازمان بهزیستی قابل اثبات باشد.

شرایط معافیت به دلیل داشتن فرزند معلول

🟢 عدم غیبت در سربازی

🟢 تایید عضویت شدید بهزیستی

⚫معافیت سه خواهری

معافیت مددجویی سه خواهری یکی از شرایط بسیار نادری است که گاهی برای برخی مشمولان به وجود می آید. برای استفاده از این شرط باید موارد لازمی که در ادامه به آن ها اشاره می شود وجود داشته باشد.

⏺️ زنده بودن هر سه خواهر

⏺️ مشمول تنها فرزند ذکور خانواده باشد.

⏺️ فوت پدر یاعضویت پدر یا مادر در سازمان بهزیستی یا کمیته امداد

نکته این بخش این است که تاهل یا طلاق خواهران تاثیری در استفاده از این معافیت ندارد.

⚫معافیت مددجویی مشمولین

روال گذشته به این صورت بود که مادر تحت پوشش کمیته یا سازمان بهزیستی باید تنها دو فرزند پسر می داشت تا معافیت شامل حال یکی از پسران بشود. اکنون دیگر تعداد فرزندان پسر مد نظر نیست. مادر حتی اگر بیش از دو فرزند پسر داشته باشد، مشمول می تواند برای معافیت اقدام کند. فقط به این شرط که برادران دیگر از معافیت کفالت مادر استفاده نکرده باشند.

بنابراین معافیت یک فرزند مادر فاقد شوهر که تحت پوشش کمیته امداد یا بهزیستی باشد قابل استفاده است.

✅ اگر مادر بیش از یک فرزند پسر داشته باشد انتخاب اینکه کدام یک از آن ها برای استفاده از معافیت اقدام کند با مادر خواهد بود.

✅ رعایت شرط اصلی در این معافیت مهم است. اینکه مادر به دلیل فوت شوهر یا طلاق گرفتن فاقد همسر شناخته شود. از مدت زمان این طلاق یا فوت نیز باید 30 ماه گذشته باشد.

این قانون شامل آن دسته از زنانی که به دلیل مفقودالاثر بودن شوهر با غیبت همسر مواجه هستند و یا شوهر آن ها در زندان و حبس به سر می برد نمی شود.

⚫معافیت متعهدین خدمت

این دسته از مشمولین پس از طی کردن دوره آموزشی سربازی، به دوره ضرورت خدمت وظیفه اعزام نمی شوند. بلکه صرف فعالیت در واحدهای مربوطه بخشی از دوره ضرورت شمرده شده و کارت معافیت متعهدین خدمت برای آن ها صادر می شود. در ادامه به شرح بیشتری پرداخته شده است.

🔴 معافیت خدمت نیروی انسانی، درمانی و بهداشتی که طبق آن مشمولین بعد از اتمام دوران آموزشی نظامی ادامه سربازی خود را به صورت تعهد خدمت 5 ساله در وزارت بهداشت انجام خواهند داد.

🔴 ‌ معافیت فارغ‌التحصیلان مراکز تربیت معلم که مطابق با آن مشمولین پس از سپری کردن دوران آموزشی بقیه خدمت باقی مانده قانونی را به شکل خدمت در آموزش و پرورش ادامه می دهند.

🔴 معافیت مشاغل معلمی خلبانی مشروط به سپردن تعهد ده ساله خدمت

🔴 معافیت شغل تکنیسینی هواپیما مشروط به سپردن تعهد دوازده ساله خدمت ‌

مدارک لازم برای معافیت موارد خاص

مانند بسیاری از درخواست های دیگر مشمولین که برای پذیرفته شدن به سازمان نظام وظیفه ار سال می شود، برای دریافت و درخواست معافیت موارد خاص نیاز به مدارک مرتبط است که مشمول باید در زمان مناسب آن ها را جمع آوری و به مرکز مربوطه تحویل بدهد.