درماندگی آموخته شده یا همان "بی‌اشتیاقی آموخته شده"، وضعیتی است که در آن افراد از انجام وظایف و فعالیت‌های روزمره خود به دلیل کسالت، بی‌اشتیاقی و کاهش انگیزه درگیرند. این وضعیت ممکن است به صورت موقت و یا مداوم ادامه یابد و در هر دو صورت می‌تواند تأثیرات منفی زیادی روی زندگی روزمره و کیفیت آن داشته باشد.
دلایل درماندگی آموخته شده متنوع و چندگانه هستند. در زیر به برخی از عوامل احتمالی اشاره خواهیم کرد:
خستگی و استرس: فشارهای زندگی روزمره، کارهای پی در پی، مسئولیت‌های فراوان و فعالیت‌های روزانه ممکن است باعث خستگی و استرس شده و منجر به درماندگی آموخته شده شوند.
رویدادهای منفی: رویدادهای ناگوار مانند از دست دادن عزیزان، تجربه شکست، مشکلات مالی و سلامتی، می‌توانند به صورت موقت یا مداوم بر روی انگیزه و اشتیاق افراد تأثیر بگذارند و در نتیجه منجر به درماندگی آموخته شوند.
عدم تعادل زندگی: عدم توازن میان کار و زندگی شخصی، عدم وجود زمان کافی برای استراحت و تفریح، عدم تعادل در ارتباطات اجتماعی و اختلال در سبک زندگی می‌تواند باعث درماندگی آموخته شده شود.
درماندگی آموخته شده در کودکان
درماندگی آموخته شده اغلب از دوران کودکی سرچشمه می گیرد. والدین با مراقبت های بیش از حد خود و همچنین عدم مراقبت از کودک می توانند باعث ایجاد ناتوانی آموخته شده در کودکان شوند.
فرزند پروری بیش از حد می تواند به ایجاد درماندگی آموخته شده در کودکان کمک کند. زمانیکه به کودک اجازه داده نمی شود به طور مستقل برخی از موقعیت ها را تجربه کند. ممکن است احساس ضعیف بودن به او دست بدهد. او احساس می کند که تحت هیچ شرایطی نمی تواند به تنهایی از پس کارها برآید. آنها معتقدند که به تنهایی قادر به انجام کارها نیستند. پس تلاشی برای آنها نمی کنند. همچنین اگر زمانیکه کودک به کمک احتیاج دارد، والدین به آن توجهی نکنند و او با شکست مواجه شود، می تواند احساس درماندگی آموخته شده در او ایجاد شود. پس نه فرزند پروری بیش از اندازه و مراقبت های زیاد خوب است و نه بی توجهی کردن به فرزند و موقعیتی که در آن قرار گرفته است.
به یاد داشته باشید که درماندگی آموخته شده می تواند منجر به ایجاد اضطراب، افسردگی و یا هر دو در کودک شود. هنگامیکه کودکان احساس می کنند هیچ کنترلی بر اتفاقات گذشته نداشته اند، به این باور می رسند که رویدادهای آینده نیز به همان اندازه غیر قابل کنترل است. آنها به این باور می رسند که تلاش هایشان نتیجه ای برای آنها ندارد. پس اغلب به این فکر می کنند که نباید تلاش کرد و از زندگی و تحصیل و … ناامید می شوند.
درماندگی آموخته شده را چگونه درمان کنیم؟
مقابله با درماندگی آموخته شده در دانش آموزان، کودکان و بزرگسالان بسیار مهم است. اگر در همان مراحل اولیه به فکر درمان درماندگی آموخته شده نباشید، شرایط می تواند دشوارتر شود. برای درمان ناتوانی آموخته شده نیاز به تلاش های زیاد و طولانی مدت است. پس هرچه زودتر برای مقابله با درماندگی آموخته شده اقدام کنید، نتیجه بهتری را در مدت زمان کمتری کسب می کنید. برخی از راهکارهای مقابله با درماندگی آموخته شده عبارتند از:
روان درمانی
در روان درمانی از کاهش علائم درماندگی آموخته شده استفاده می شود. درمان شناختی_ رفتاری که شکلی از روان درمانی است می تواند باعث غلبه بر الگوهای فکری و رفتاری شود که به افزایش ناتوانی آموخته شده کمک می کند. هدف این نوع از درمان کمک به افراد برای شناسایی الگوها و تفکرات منفی خود است. تفکراتی منفی مانند اینکه: فرد ناتوان است، نمی تواند به تنهایی تصمیم درست بگیرد، برای انجام کارها به کمک نیاز دارد، تلاش های او فایده ای ندارد و … .
بعد از شناسایی افکار منفی، به فرد کمک می کنند تا این افکار را با تفکرات خوش بینانه و منطقی جایگزین کند. این کار با به چالش کشیدن الگوهای تفکرات منفی و بررسی ایده های بهتر صورت می گیرد.
خود مراقبتی
طبق مطالعات انجام شده، ورزش می تواند به کاهش علائم درماندگی آموخته شده کمک فراوانی کند. اگر شما به دنبال مقابله با افکار منفی و درماندگی آموخته شده خود هستید، سعی کنید از راهبردهای ساده خود مراقبتی کمک بگیرید. مثلا به اندازه کافی بخوابید، استرس خود را با مدیتیشن و یوگا کاهش دهید. یک رژیم غذایی سالم داشته باشید. سرگرمی های مورد علاقه خود را برای رهایی از تفکرات منفی دنبال کنید و …. . این فعالیت ها می تواند به شما کمک کند تا احساس کنید کنترل بیشتری بر روی زندگی خود دارید و می توانید آن را مدیریت کنید.
حمایت های اجتماعی
تشویق دیگران، کمک کردن به فرد و به طور کلی دریافت حمایت های اجتماعی می تواند برای مقابله با درماندگی آموخته شده مفید باشد. هنگامیکه کودک یا فردی که درگیر احساسات درماندگی آموخته شده است، با چالش روبه رو می شود و احساس می کند توانایی برای مقابله و یا انجام دادن کارها را ندارد، یک حامی می تواند به او کمک کند تا با احساسات منفی خود مبارزه کند. خانواده می توانند بهترین حمایت کننده برای فرد ناتوان باشند. افراد حامی می توانند کمک کنند تا انگیزه لازم برای تلاش و ادامه فعالیت را داشته باشید. با گذشت زمان و تمرینات مداوم که به دلیل انگیزه حمایت های دیگران است، در نهایت می توانید به تنهایی و بدون نیاز به حامی تجربه های موفقیت آمیزی داشته باشید.
سخنی از مشاوران آویژه
اثرات درماندگی آموخته شده می تواند بسیار گسترده باشد. ناتوانی آموخته شده می تواند بر سلامت روانی، روابط و اکثر جنبه های زندگی افراد تاثیر بگذارد. همچنین احتمال ابتلا به افسردگی، استرس و اعتماد به نفس پایین را افزایش می دهد. عوامل مختلفی مانند سابقه سوء استفاده، شکست های مکرر و … می تواند فرد به مستعد ناتوانی آموخته شده کند. شما با تغییر سبک زندگی خود و تلاش های زیاد می توانید به مقابله با درماندگی آموخته شده بپردازید. اگر احساس می کنید درماندگی آموخته شده دارید، حتما از مشاوره کمک بگیرید. شما می توانید از مشاوره آنلاین برای مقابله و درمان ناتوانی آموخته شده استفاده کنید.
سوالات متداول
درماندگی آموخته شده در دانش آموزان چگونه بوجود می آید؟
درماندگی آموخته شده اغلب در دانش آموزان رخ می دهد. مثلا اگر یک دانش آموز به طور مکرر حتی با وجود مطالعه زیاد، در امتحانان عملکرد ضعیفی داشته باشد، ممکن است به این باور برسد که آمادگی برای امتحانات و تلاش و درس خواندن او بی فایده است و هیچ تاثیری بر نمره او نخواهد داشت. این احساس می تواند باعث شود که او کمتر تلاش کند که بر عملکرد تحصیلی او تاثیر منفی خواهد گذاشت.
درماندگی آموخته شده چه تاثیری بر بزرگسالان می گذارد؟
می تواند باعث مشکلاتی مانند اختلال در مسائل کاری، روابط دوستانه شود. همچنین درماندگی آموخته شده باعث کاهش عزت نفس، عدم تلاش برای رسیدن به موفقیت و ناامیدی و از بین رفتن اعتماد به نفس در افراد می شود. ناتوانی آموخته شده باعث می شود که شما دیگر انگیزه ای برای رسیدن به اهداف خود نداشته باشید و در این رابطه تلاش نکنید.